به گزارش خبرنگار اجتماعي خبرگزاري تسنيم، ايران با برخورداري از پيشينه‌اي چندهزارساله در توليد و ترويج صنايع‌دستي، همواره به‌عنوان يكي از قطب‌هاي اصلي اين هنر ـ صنعت در جهان شناخته شده است. تنوع اقليمي، غناي فرهنگي، و وجود ماريا استنزل خرده‌فرهنگ‌هاي گوناگون در پهنه جغرافيايي كشور، موجب شده است بيش از 300 نوع رشته صنايع دستي در ايران شناسايي و ثبت شود؛ ظرفيتي بي‌نظير كه مي‌تواند به موتور محرك اشتغال، توسعه پايدار محلي و در عين حال ابزاري قدرتمند براي ديپلماسي فرهنگي و صادرات غيرنفتي تبديل شود.
در شرايطي كه اقتصاد جهاني به‌سوي توسعه صنايع خلاق و دانش‌بنيان حركت مي‌كند، صنايع دستي ايران با ارزش افزوده بالا و قابليت برند‌سازي بين‌المللي، مي‌تواند سهم شايسته‌اي در تجارت جهاني ايفا كند. برآوردها نشان مي‌دهد اگر زيرساخت‌هاي لازم براي بازاريابي هدفمند، بسته‌بندي استاندارد و روايت‌سازي فرهنگي فراهم شود، درآمد ارزي حاصل از صادرات صنايع دستي مي‌تواند به‌مراتب فراتر از بسياري از كالاهاي خام يا كم‌فرآوري‌شده برود.
اكنون جهان بيش از پيش به اصالت، داستان و هنر اصيل توجه نشان مي‌دهد، صنايع دستي ايراني با پشتوانه تمدني، هنري و هويتي خود، فرصتي طلايي براي درآمدزايي، اشتغال‌زايي و حضور فعال در بازارهاي بين‌المللي فراهم آورده است؛ فرصتي كه نيازمند نگاه راهبردي، حمايت ساختاري و برنامه‌ريزي دقيق است.
در رابطه با اين موضوع، دكتر مريم جلالي؛ معاون صنايع دستي وزارت ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي به تسنيم مي‌گويد: بازارچه صنايع دستي يك كانون فرهنگي است كه در اين مكان، فروش، آموزش و نمايش صنايع دستي اتفاق مي‌افتد. بسياري از افرادي كه به اين بازارچه‌ها مي‌آيند، ممكن است كه خريدي انجام ندهند اما ديدن اين آثار نيز براي آنها لذت‌بخش باشد. تمام تلاش ما براي كانون‌هاي فروش و بازارچه‌هاي استاني در اين راستا است كه يك آمايش دقيق صورت بگيرد تا بازارچه‌هاي ما بتوانند كاركردهاي سه‌گانه معرفي، جذابيت گردشگري و فروش كالا را داشته باشند و بتوانيم زنجيره را كامل كنيم.
وي با بيان اينكه "ما چند دسته بازارچه صنايع دستي داريم."، ادامه داد: دسته‌اي از بازارچه‌ها دائم هستند و در استان‌هاي مختلف كشور مستقر شده‌اند و گروهي ديگر، بازارچه‌هاي موقت هستند، به‌عنوان مثال، در استان ايلام، همكاران من يك چهارشنبه‌بازار صنايع‌دستي راه‌اندازي كرده‌اند. به‌دليل مرزي بودن اين منطقه، شهروندان عراقي با صرف زمان اندكي مي‌توانند خود را به آنجا برسانند. اين چهارشنبه‌بازار به‌تدريج به يك برند منطقه‌اي تبديل شده است، مشابه اين بازارچه مرزي را در آق‌قلا هم داريم كه بيشتر نقش يك پايگاه گردشگري را ايفا مي‌كند و گردشگران مي‌توانند در آن با حوزه صنايع دستي آشنا شوند.
معاون صنايع دستي وزارت ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي تأكيد كرد: ما در روزگاري زندگي مي‌كنيم كه چندمنظوره بودن و كاركردهاي متنوع اهميت يافته‌اند، بنابراين بازارچه‌هاي ما نيز با همين رويكرد طراحي شده‌اند.
وي در ادامه گفت: بر اساس مصوبه هيئت دولت، استانداران و شهرداران موظف شده‌اند در مبادي ورودي شهرهاي گردشگري، بازارچه‌هاي صنايع دستي مستقر كنند. در ايام خاص مانند سفرهاي نوروزي، اين بازارچه‌ها نقش مضاعفي پيدا مي‌كنند. ما بازارچه‌هاي موقت را در اماكن تاريخي، موزه‌ها و حتي در 30كيلومتري شهرها داير مي‌كنيم؛ اين اقدام بر اساس طرح پليس راه است كه نشان مي‌دهد حدود 60 درصد تصادفات در 30كيلومتري ورودي شهرها رخ مي‌دهد، بنابراين اگر در اين مناطق پايگاه‌هايي براي توقف رانندگان ايجاد كنيم، هم از تصادفات جلوگيري كرده‌ايم و هم امكان عرضه صنايع دستي فراهم شده است.
جلالي بيان كرد: صنايع دستي و بازارچه‌هاي آن، بر اساس اقتصاد هويت‌بنيان، كاركردهاي چندگانه ازجمله كاركرد اقتصادي، فرهنگي و اجتماعي دارند، بر همين اساس بازارچه‌هاي ما چه دائمي، چه موقت در سطح استان‌ها، بر اساس برنامه يك‌ساله و با رويكرد برنامه پنج‌ساله طراحي شده‌اند. اين برنامه به اين صورت است كه جانمايي بازارچه‌ها در هر استان بر اساس آمايش شهري انجام شود و طي يك برنامه 5ساله اين بازارچه‌ها چه دائمي و چه موقت داير مي‌شوند، جناب آقاي صالحي‌اميري همواره بر اين برنامه تأكيد داشته‌اند.
وي با اشاره به برپايي اين بازارچه‌ها در ايام اربعين گفت: مناسبت‌هاي ملي و مذهبي فرصت بسيار خوبي براي ايجاد بازارچه‌ها هستند. از محرم و دهه فجر گرفته تا يلدا، هفته وحدت و ديگر مناسبت‌هاي فرهنگي، همگي مي‌توانند با برگزاري يك بازارچه صنايع دستي همراه شوند. ما براي اين منظور، يك تقويم كاري تدوين كرده‌ايم تا بازارچه‌هاي صنايع دستي كاركرد مناسبي در اين زمان‌ها پيدا كنند.
معاون صنايع دستي وزارت ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي ادامه داد: علاوه بر اين‌ها، برخي بازارچه‌ها در حوزه‌هاي ديگر نيز فعاليت دارند؛ مانند بازارچه گل‌وگياه يا بازارچه غذا و سوغات كه كنار آنها، بخش صنايع دستي نيز فعال است. در مجموع هدف ما اين است كه زمينه حضور صنايع دستي در اين فضاها را گسترش دهيم. اربعين بزرگ‌ترين رويداد مذهبي منطقه و يك همايش بزرگ فرهنگي است كه براي ما اهميت فراواني دارد.
وي توضيح داد: ما ناگزير هستيم به صادرات صنايع دستي فكر كنيم و از آنجا كه اربعين يك رويداد فراملي با محوريت عراق است و 5 استان مرزي ايران در آن درگير هستند، مي‌تواند نقش مهمي در موضوع صادرات داشته باشد. در ايام اربعين تعداد كثيري از گردشگران از طريق پايانه‌هاي مرزي جابه‌جا مي‌شوند و در اينجا نقش پايانه‌ها بسيار مهم است.
جلالي بيان كرد: سال گذشته، در استان ايلام به‌تنهايي 120 غرفه صنايع دستي در مسير بازگشت زائران داير كرديم، چون در زمان رفت، بيشتر تمركز ما بر توليد محصولاتي متناسب با پياده‌روي اربعين بود؛ از جمله كفش‌هاي نمدي، چفيه و محصولات كاربردي ديگر اما در مسير برگشت، اين بازارچه‌ها نقش سوغات‌فروشي هم ايفا مي‌كردند. در استان‌هاي ديگر مانند كرمانشاه، خوزستان، آذربايجان غربي و ديگر مرزها نيز بازارچه‌هاي فعال داشتيم.
وي افزود: در سياست‌گذاري‌هاي ما، تمركز جدي بر ادبيات كسب‌وكار در فروش وجود دارد، در اين راستا ما احتياج داريم كه كالايي متناسب با نياز مشتري ارائه كنيم، قيمت‌گذاري مناسب داشته باشيم و جايگاه‌هايي براي عرضه داشته باشيم كه در مسير رفت‌وآمد مشتري قرار بگيرند، در واقع، اين مشتري است كه پادشاه دنياي كسب‌وكار است و ما نمي‌توانيم فقط بگوييم «ما توليد مي‌كنيم»؛ بلكه بايد در زنجيره عرضه تا فروش، با شناخت و برنامه جلو برويم.
معاون صنايع دستي وزارت ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي خاطرنشان كرد: ما نمي‌توانيم بگوييم كه فقط توليد مي‌كنيم و مشتري مجبور است بخرد؛ اين نگاه درستي نيست و قطعاً هيچ‌گونه اجبار و الزامي براي مشتري وجود ندارد، بلكه ما موظفيم مشتري‌سازي كنيم و اين فراتر از بازاريابي و بازارسازي صرف است، اينجاست كه اهميت روايت‌پردازي و قصه‌گويي در صنايع دستي، تبليغات مؤثر و معرفي درست محصولات مشخص مي‌شود. صرفاً ايجاد يك سازه به‌نام بازارچه، پاسخگوي همه نيازها نيست بلكه بازارچه بايد تأمين‌كننده مجموعه‌اي از متغيرها و نيازها باشد كه بايد به‌دقت ملاحظه و طراحي شود.
وي تأكيد كرد: باور و اعتقاد راسخ ما اين است كه صنايع دستي اقتصادي هويت‌بنياد است و اگر اين نگاه را بپذيريم، بايد همه عناصر زنجيره صنايع دستي، از طراحي و توليد تا بسته‌بندي و فروش، توانمند و منطبق با ادبيات كسب‌وكار شوند. در اينجا، تفاوت صنايع دستي با هنر صرف نيز روشن مي‌شود؛ چراكه هنرمند به‌دنبال جوشش و خلق اثر است، اما اگر كنار هنر به فروش فكر مي‌كنيم، بايد صنعتگران ما با مباني كسب‌وكار آشنا باشند. هنرمند هيچ‌وقت به فروش فكر نمي‌كند اما معيشت صنعت‌گر وابسته به فروش است.
جلالي گفت: تمام تلاش ما در معاونت صنايع دستي، در درجه اول مشاركت و حضور بخش خصوصي است و بعد از آن توانمندسازي حوزه هنر و زمينه‌سازي براي صادرات محصولات صنايع دستي مورد توجه است. با توجه به شرايط اقتصادي و هزينه توليد صنايع دستي، سياست ما مبتني بر صادرات است و در اين زمينه ارتباط استان‌هاي مرزي و كشورهاي همسايه را هدف قرار داده‌ايم.
وي اضافه كرد: در اين راستا ارتباط سيستان و بلوچستان با پاكستان و افغانستان، بوشهر با قطر، هرمزگان با امارات، خوزستان با عراق و بصره، كرمانشاه با سليمانيه، آذربايجان شرقي و غربي با كشور آذربايجان، خراسان شمالي و رضوي با تاجيكستان و قزاقستان، استان گلستان با قزاقستان و تركمنستان، گيلان و مازندران با ازبكستان و ارمنستان و... مدنظر است. استان‌ها موظف شده‌اند متناسب با همسايگان فرامرزي خود، برنامه‌ريزي براي حضور مؤثر در صادرات و بازار صنايع دستي داشته باشند.
معاون صنايع دستي وزارت ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي گفت: در سفر اخير رياست محترم جمهور به استان ايلام، مقرر شد كه در پايانه مرزي مهران كه بيشترين تبادل گردشگران ايراني و عراقي از آنجا انجام مي‌شود، يك بازارچه دائمي صنايع دستي و محصولات خلاق، تأسيس شود. اين پايانه مي‌تواند به‌مثابه ايران كوچك باشد، جايي كه نمايندگان همه استان‌هاي كشور حضور داشته باشند و محصولات خود را عرضه كنند. در سفر به استان گلستان نيز، موضوعاتي مانند تأسيس بازارچه دائمي در بندرگز و استقرار پايانه‌هايي با قابليت عرضه صنايع دستي در دستور كار قرار گرفت.
جلالي تصريح كرد: ما كنار اينكه تلاش مي‌كنيم بسترهاي فروش را چه به‌صورت حقيقي در قالب بازارچه و چه به‌صورت مجازي به‌شكل پلت‌فرم و فضاي آن‌لاين طراحي كنيم، حتماً بايد به كيفيت كالا، قيمت تمام‌شده، مواد اوليه و تكميل زنجيره توجه كنيم كه راه‌حل آن هم ايجاد شركت‌هاي پشتيبان است.
وي در پايان خاطرنشان كرد: در واقع ما در تلاش هستيم كه حركت فردي توليد صنايع دستي را تبديل به يك تشكل و جامعه حرفهاي كنيم كه در اين راستا آيين‌نامه تشكل‌هاي حرفهاي در كميسيون‌هاي دولت در حال بررسي است و اميدوارم به‌زودي در هيئت دولت تصويب شود.
